M&TVA-2012

Hammasi twitter’da boshlandi. “Temir xotin”dagi Qo’chqor akaga o’xshab o’zbekning gapini yo hech kim eshitmaydi, yoki eshitadigani 1ta temir topiladi, deb ichimdagini dasturxon qilib o’tirgandim. Bu kimningdir (balki kimlarningdir) asabiga tegdi. Blok yozishni taklif qilishdi.

Yaxshi taklif! Blogimdagi narsa kimgadir yoqishi kerak emas-ku, to’g’rimi?

M&TVA-2012 tashkil etilganiga bugun 7 yil bo’libdi. Bevosita uning tepasida turgan shaxs o’z twitterida shunday yozdi. Mana 7 yildirki u “O’zbekiston madaniyati va san’ati forumi jamg’armasi”, Mualliflar va ijrochilar gildiyasi va TVM telekanali tomonidan tashkil etib kelinadi. Men maktabda o’qib yurgan vaqtimda esa “Tarona konsert” va “Tarona Records” “Tarona” nomli taqdimot dasturi o’tkazardi. Keyin esa uning o’rnini M&TVA egalladi.

Aslida esa o’sha “Tarona”ning ham ayrim qarorlari va harakati hozirgi M&TVA’dan qolishmasdi nazarimda. Farqi oldin “Tarona”da g’olib chiqish uchun uning studiyasida qo’shiq yozish zamon talabi bo’lsa, bugun M&TVA’da g’olib chiqish uchun uning yozilmagan qoidalaridan chetga chiqmaslik muhim faktor sanaladi. Hich bo’lmasa yuqorida sanab o’tilgan jamg’arma, gildiya va TVM bilan hamkorlikda faoliyat olib borish zarar qilmasa kerak.

Buning aslida yomon tarafi yo’q. Taqdimot dasturi o’sha 3ta tashkilotning versiyasi. Biroq M&TVA g’olib deb topgan kishilar chindan ham bunga munosibmi degan savol tug’iladi. Bu mavzuda tortishib bo’lmaydi albatta. Hammamiz turli fikrdamiz. Boz ustiga M&TVA xalq artisti yoki xalqning nomidan yana qandaydir unvon berayotgani yo’q. U shunchaki o’z versiyasida g’olibni aniqlayapti, xolos. Boz ustiga M&TVA’ga raqobatchi bo’ladigan taqdimotning o’zi yo’q. Raqobat bo’lmaganidan keyin esa tabiiyki monopoliya vujudga kelib qoladi.

Men M&TVA bilan raqobat qila oladigan va birgina insonning fikriga tayanib qolmaydigan yana boshqa taqdimot dasturi bo’lishini juda-juda xohlayman. U har qanday manfaat, siyosat va yana boshqa unsurlardan chetda bo’lmog’i lozim deb bilaman. Chunki haqiqiy san’atni o’ldirib bo’lmaydi, bo’g’ib qo’yish mumkin. Tarixni o’chirishga urinishni esa har holda oqlash noo'rin.

Ayni damda M&TVA’ning qaysidir nominatsiyasini tanqid qilishdan ma’ni yo’q. Chunki bu borada har kim turlicha fikrlaydi. Menga Shoxruxxon yoqsa, yana kimdir Rahimxonni qadrlaydi. Men Jahongir Poziljonovni yaxshi qo’shiqchi sifatida tan olsam, yana kimdir uning aktyorlik va rejissorlik mahoratini ham yuqori baholaydi. Ammo yil kishisini aniqlash tamoyili fanatizm yoki kimningdir qarashlari bilan o’lchanishini qanchalik to’g’ri deb bilasiz? San’atkor yoki ijodkor auditoriyaga nima taqdim etayatgani borasida biz turli xil fikrda bo’lishimiz mumkin. Biroq hakamlar hay’ati-chi?

Deylik, men klassik musiqa shaydosini qadrlayman. Ammo u rep yoki hip-hop sha’niga bo’lmag’ur fikr bildirsa uni tushunmayman. Yoki aksincha. Hammamizda did turlicha. San’at esa serqirra tushuncha. Qaysi janrda ijod qilinishidan qat’iy nazar muhimi u kimningdir qalbiga yetib borishi, uni o’ylantirishi, to’lqinlantirishi, kuch bag’ishlashi, xotirjam qilishi, fikrlashga undashi va yana boshqa bir qancha narsalar muhimligini saqlab qoladi. Shoxruxxon, Shahzod (Radius-21), Davron G’oyipov, Ruslan Sharipov, Yulduz Usmonova yoki Shahnozning kuchli tomonini hammamiz yaxshi bilamiz. Shunday qo’shiqchilar borki, ular o’zlari qo’shiq yozmasalar ham uni qoyilmaqom qilib ijro etishadi, huddi jurnalist va diktor o’rtasidagi farq kabi. Munisa, Jasur Umirov, Jahongir Poziljonov kabilar o’ziga xos uslub bilan ko’rina olishdi. Ularning faoliyati kimgadir yoqishi yoki yoqmasligi ikkinchi masala. Muhimi, ularda yengilik, izlanish bor. Shu o’rinda kimningdir tayyor qo’shig’ini o’zlashtiradigan qo’shiqchilarni ham unutib bo’lmaydi. Endi esa savol tug’iladi: hakamlar hay’ati bu borada nimani muhim planga olib chiqadi? TVM’da ko’proq qo’shiq aylantirgannimi? Yoki “Kelajak ovozi”dagi ishtiroknimi? Ketm-ket chiqarilgan 3ta hitining uchalasi ham o’g’irlangan bo'lishi mumkin-ku? Balki TV va radioda chiqish qila olmasada, ijoddan to’xtamagan kishilar bordir... 1 yilda 4ta oddiy emas, 1ta yaxshi film suratga olganlar bordir. Aktyorlikni sotib oladiganlar emas, uni saxnadan boshlaganlar bordir.

“Oltin gepard”, “Asrlar sadosi”, “style.uz” kabi festival va yana turli xil ko’rgazlamalar borki, nafaqat o’zimizda, balki xalqaro maydonda ham katta nufuzga ega. Buni tan olmaslikning iloji yo’q. Bu narsalar bunday olib qaraganda M&TVA saviyasidan ancha-muncha yuqori, shunday emasmi? Oddiy misol, M&TVA’da yil filmi yoki rejissori nomini qo’lga kiritgan laureat “Oltin gepard”da shunchaki namoyish uchun ham qo’yilmasligi katta extimol. G’alati paradoks! Huddi Hojiboyning sumalakni o’ylab topgan kishiga Nobel emas, Nobelni o’ylab topgan kishiga sumalak berish kerak degan haziliga o’xshaydi.

M&TVA yuqorida sanab o’tilgan “O’zbekiston madaniyati va san’ati forumi jamg’armasi”, Mualliflar va ijrochilar gildiyasi va TVM telekanali versiyasigina bo’lib qolmoqda. Maqsad uni birinchi raqamli va albatta haqqniy taqdimot dasturiga aylantirish bo’lsa, bu yo’lda ancha mehnat qilishga to’g’ri keladi. U 7 yil davomida o’zi xohlagan maqomga chiqdimi yoki yo’q, muxlislarning unga bo’lgan qiziqishi, auditoriya M&TVA’ning qaysi jihatini qadrlaydi-yu, qaysi biri uning asabiga tegadi kabi so’rovnomalarni yil davomida o’tkazib borish tashkilotchilarga og’irlik qiladi deb o'ylamayman. Yoki bo’lmasa M&TVA’ga raqobatchilik qiladigan nodavlat va notijorat tashkilot tuzilishi kerakmikan... Tabiiyki, mazkur tashkilot qarashlari M&TVA’nikidan oz bo’lsada farq qiladi.

Hozir M&TVA tashkilotchilari, ishtirokchilari va unga hayrixoh bo’lgan kishilar twitter’da faqatgina ijobiy fikrlarni retweet qilishmoqda. Sir emaski, M&TVA’ga bo’lgan salbiy munosabat ham yo’q emas. Axir TVM’da chiqmaydigan yoki O’zbeknavoda litsenziyasi yo’q san’atkorlar shunchaki chetda qolishi muxlislar noroziligiga sabab bo’lishi mumkin. Chunki xalq bergan maqomni ularning hech biri tortib ololmaydi.

“style.uz”, “Oltin gepard”, “Asrlar sadosi”, “Kelajak ovozi” yoki umuman Fond Forumning o’zi har qanday nomiatsiyasada so’zsiz yetkchilik qila oladi, bunga ishonchim komil. Madomiki laureatlar faqat ayrim kishilar tomonidan tanlab olinar ekan, u birlamchi bo’lib qolaveradi. Masalan yil qo’shiqchisi yil davomida eng kamida 1ta qo’shig’ini xit darajasiga olib chiqishi kerak. Qo’shiqlarning qay tariqa vujudga kelgani (u o’g’irlangan bo’lishi ham mumkin) ham e’tibordan chetda qolishi kerak emas. Shahzoda yoki Sevara Nazarxon O’zbekiston bilan cheklanmay xalqaro maydonga ham chiqa olayaptimi, ularning yil qo’shiqchisi bo’lish imkoniyati yuqoriroq bo’lishi kerak, yana bilmadim. Googoshaning klipi faqatgina TVM’da emas, butun jahonda aylanmoqdami, uning g’alabasi haqiqatga yaqinroq. Yoki bo’lmasa eng yaxshi kinofilmni aniqlashni ikki xil uslubda yo’lga qo’yish mumkin: yilning eng kassabop filmi va yilning yaxshi filmi. Chunki “Boyvachcha” kassa borasidagina yetakchi bo’lishi mumkin. Axir son sifatni belgilamaydi.