Поиск по этому блогу

23 апреля, 2015

“Дильшод”

Эркак киши унга иснод келтириши мумкин бўлган ҳолатлар ҳақида тасаввурга эга бўлгани яхши.

Индонезияда ўқиш асноси қарашларимга ўз таъсирини ўтказмади десам, сизни алдаган бўламан. Бир-бирига қарама-қарши фикрларнинг туғён уриши дунёқарашимни остин-устун қилиб юбормаган бўлсада, уларни солиштириш имкониятига ҳар қалай эга бўлгандим. Мени ҳайратга энг кўп солган жиҳат мамлакат туб аҳолисидаги толерантлик эди. Катта йўлнинг сўл томонида муҳташам черков қад ростлаб тургани, унинг қаршисида АСЕАН минтақасидаги энг катта масжиднинг қурилишига монелик қила олмасди ёки аксинча. Ўз навбатида, бошдан-оёқ либосга ўралиб олган оддий индонез қизининг ўта замонавий услубда кийинишни хуш кўрувчи ўзга дин вакиласи билан дугона тутинишига ҳам ҳеч нарса қаршилик қила олмайди.

Ислом динига эътиқод қилувчилар сони бўйича дунёнинг энг йирик мамлакати сифатида эътироф этиладиган Индонезияда қонунлардаги устуворлик механизми юқори эмас. Ўта бой қатлам ўз даромадига ҳамма нарсани сотиб олишига ишонса, жуда камбағал кишилар шунчаки ўлиб қолмаслик учун тирикчилик қилишади. Мана шу ҳаёт давомида кишилар ҳар қандай ишга кўз юмишлари мумкин. Негадир уларнинг асаб толалари бизникичалик таранг тортилмаган.

Мусофирчиликсиз ўтган талабалик йилларим Тошкентга келиб ўқиётган курсдошларимникидан қизиқарли деб айта олмасдим. Эрталаб ота-онам билан хайрлашиб уйдан чиқишим ва кечки пайт яна улар билан юзлашишим — уйидан пул келишини орзиқиб кутадиган ёки стипендиядан стипендияга қадар яшайдиган қадрдонларим ҳаётидан буткул фарқ қиларди. Мени қойил қолдирадиган жиҳат қийин бир шароитда бўлишига қарамасдан, бир неча фарзандини пойтахтдаги ўқиши, еб-ичиши, яшашига пул топиб беришидан ташқари, ўз тирикчилигига ҳам орттирадиган ота-оналарнинг борлиги эди. Нарх-навонинг тинимсиз ошиб бориши, контракт пулининг ҳар йили кўтарилиши уларни тинимсиз меҳнатдан қайтара олмасди.

Аҳолисининг катта қисми ислом динига эътиқод қилувчи Ўзбекистонда қонун устунворлиги асосий масала. Бойлар қатлами даромади бир умрлик эмаслигини онгли равишда тушуниб турса, бир амаллаб ҳаёт кечираётган кишилар қачонлардир ёруғ кун келишига албатта ишонишади. Мана шу ҳаёт давомида кишилар оч қорним, тинч қулоғим шиорига амал қилишлари мумкин, лекин сабрнинг ҳам чегараси мавжуд. Пичоқ суякка бориб тақалганида, кўзга ҳеч нарса кўринмай қолиши ҳам бор.

Жакартадан бироз четроқда таълим олаётган ўзбекистонлик талаба билан содир бўлган бир воқеани қисқача баён қилишим кимгадир эриш туюлмаслигидан умидворман. Аслида бўлиб ўтган воқеани бизга ҳикоя қилиб берганиёқ ҳайрон қолдирганди. 

Маҳаллий аҳоли оқ танли кишиларни ўзгача хурмат қилади, уларга бўлган қизиқиш бирмунча юқори. Энг қиммат меҳмонхоналарнинг энг олди ва энг қиммат вакилалари сенинг тилингда сўзлашувчилар бўлса, қаердан эканлигинг ҳақида билишлари билан албатта ўша жаноналарни ҳам эслаб ўтишади. Тилга олиб ўтилган талаба йигит мана шу устунлиги эвазига бир қатор қизларни илинтиришда қийинчиликка дуч келмади. Унинг навбатдаги ўлжаси ледибой бўлиб чиқишини ким ҳам билсин? Бу уят иш эди, жирканч иш эди. Эҳтиётсизликдан кўра кўпроқ, билимсизлик оқибати эди.

Кўча-кўйда бемалол юрган ледибойлар гуруҳига ҳар куни дуч келишингиз мумкин. Мижози шикоятга ўрин қолдирмайдиган кишилар буни оддий ҳол сифатида қабул қилишади. Толерантлик шу даражага етганки, ибодатини мутлақо кандай қилмайдиган йигитлар гомосекнинг олдидан индамай ўтиб кетишади. Ваҳоланки мамлакат аҳолисининг катта қисми бир жинслиларнинг никоҳ қуришига қарши. Бунга розилар сони бор йўғи 3 фоиз кўрсаткичга эга. 

Бизда аҳлоқ нормаларига тўғри келмайдиган ишлар қаттиқ қораланади, бунга мойил кишиларга нафрат бирмунча юқори. Энг қиммат нарсаларни ўзига раво кўриб, энг қиммат машиналарда таралабедод қилиб юрган қизлар ҳақида гап кетганида, уларнинг эҳтимолий ҳомийлари паст овозда эслаб ўтилади. Мана шундай вазиятда сўл томонга йўл очиб бериш ҳақида гапиришнинг ўзи аҳмоқлик. Бундай жамиятга фоҳишабозликни легаллаштириш ундан келадиган зарарни анча камайтириши мумкин эканини тушунтириш мутлақо ортиқча. Бизда ўша нарсага эҳтиёж сифатида эмас, аҳлоқсизлик нуқтайи назаридан қаралади. Уйланиш имкониятига ёки шароитига эга бўлмаган кишилар ўз истакларини қондириш учун сўл йўлга юришлари кундек равшан бўлсада, улар ўзларини худди роботдек кўрсатишга мажбур бўлишади. Ваҳоланки табиат инсоннинг бу хоҳишини инкор этмайди. 

Табиат инкор этадиган ҳилқат ледибойнинг орзуси эса бошқалар қатори эмин-эркин ҳаёт кечириш. Мижоз аслида нима экани ҳақида тасаввурга ҳам эга бўлмаган кишиларимиз эса буни ҳазм қила олишмайди. Нафрат шу даражага етганки, кескин ва тез фикрлаб қўя қоладиган йигитлар гомосекни турткилаб ўтишни ўз бурчлари деб билишади. Аҳоли ўртасида бир жинсли кишиларнинг никоҳ қуриши борасида сўровнома ўтказиш учун шунчаки жинни бўлиш керак. 

Ғоялар ҳам, қадриятлар ҳам секин-аста емирилади ва бу жараён тинмай давом этади. Оғишлилик эҳтимоли юқори бўлган жамият куч билан ушлаб турилса ва маърифат билан бошқарилса қадриятларнинг емирилиши қийин. Тўғри йўлни ҳис қила олиш учун билим керак. Динни жуда чуқур назокат билан тушуна оладиган алломалар мазҳаблардан юқоридир. Ўйлаб қаралса бир-бирини қириб ётган мусулмонлар ўша мазҳаблар ўртасидаги тафовут ва кимгадир оғишлилик сабаб диннинг асл моҳиятини унутишди. 

Индонезия бу босқичга шунчаки келиб қолмаган. Голландлар таъсири остида бир неча ўн йиллар қолиб кетган халқ мустамлака сифатида ўзига ёт қарашларни ҳазм қилишга мажбур бўлди. 1979 йилга келиб голландлар биринчилардан бўлиб бир жинслилар ҳуқуқини қонун даражасига олиб чиққанликларини шунчаки эслатиб ўтмоқчиман. Аҳоли сони бўйича жаҳоннинг тўртинчи мамлакати бўлган Индонезия бугун бор эътиборини иқтисодий томонга қаратган. Ғоявий курашга вақт ажрата олмаётган мамлакатда кичик-кичик гуруҳларнинг вужудга келиши учун шароит бор. Илмли ёшларни бирлаштириб, ўз маърифатини сингдираётган ёт кучлар бир неча ўн йиллик режаларини бамайлихотир амалга оширишлари мумкин. Уларнинг таъсирида илм олаётган етакчилар вақт ўтиб ҳокимият тепасига келса, бутун бир мамлакатга ғоявий томондан эгалик қилиш учун йўл очилади. 

Энди бу мавзудан бироз чекиниб, бошқаси ҳақида сўз очамиз. Оғиб кетишга мойиллик жуда катта хавф. Телеграм ёки ватсап ёрдамида оддий бир талабани ҳезалакка чиқариш ёки оддий бир қизни суюғоёқ сифатида машҳур қилиш тобора ҳеч гап эмас. Ахборотнинг тўғри ёки нотўғрилиги ҳақида ўйламай, уни тезроқ улашишга уриниш ёмон оқибатлар учун илк қадамдир.  

“Дильшод” калимаси билан машҳур бўлиб кетган кимсани мен ҳам қабул қила олмайман. Бундай кишилар ва уларга бўлган муносабат эътиборимдан четда қолиб кетмайди. Дин нуқтайи назаридан қараганда на ислом, на христианлик ва на бошқаси бесоқолбозликни оқлаган ҳолатни кўрмадим. Ривоят қилишларича, тўрт тоифа одамлар Аллоҳнинг ғазабига дучор бўлган ҳолда тонг оттириб, Аллоҳнинг қаҳрини келтирган ҳолда кунни кеч қиладилар. Улар: ўзларини эркакларга ўхшатувчи аёллар, ўзларини аёлларга ўхшатувчи эркаклар, ҳайвонга яқинлик қилувчи кимса ва эркакларга яқинлик қилувчи кимса, яъни, бачавоз. 

Тавба учун аслида тафаккур керак. Ледибойдан ким шуни кутади? Улардаги ҳолат онгдаги ўлат, онгий манқуртликка ўхшаш нарса. Мижози ўзгаришга юз тутган бундай кишилар орасида жуда оқиллари, донолари, кашфиётчи-ю истеъдодлари ҳам бор. Табиат инкор қиладиган ҳолат эса фақатгина яқинлик билан боғлиқ халос. Шу билан биргаликда улар ҳам жамиятнинг бир бўлаги. Қонунан рўйхатга олинган шахс сифатида улар давлат ҳимоясида. Бесоқолбозлик ҳақида эса жиноят кодексининг моддаси бор, тартиб рақами – 120. Бу шундай моддаки, уни фош қилиш қолган қонунбузарликларни аниқлашдан фарқ қилади. Биринчи навбатда унда иштирок этган шахс иккинчиси устидан шикоят қилиши лозим. Аёл ҳамда эркак ўртасидаги муносабатда зўрлаш ҳолати бўлса, бесоқолбозлар ўртасидаги алоқа келишилган ҳолда амалга ошади. Иккинчи томондан гомосекни озодликдан маҳрум қилиш унинг бу эҳтиёжларини ўзгартирмайди, шунчаки ундаги эҳтиёткорликни оширади халос. Шу томондан олиб қараганда, гомосекни ҳар куни дўппослашдан маъни йўқ. Дард уриб қўйган кимсага яна битта зарб тушириш ортиқча. Радикал руҳ муаммони ҳал этмайди, бошқа муаммоларни келтириб чиқаради. 

Медицина, ҳуқуқ ёки дин мезони билан қараганда бизда бесоқолбозни табиатан соғлом кишилар қаторига қўшиш мушкул иш. Уларни носоғлом кишилар қаторида кўриш бир жинслилар ҳуқуқини ҳимоя қилувчи давлатларда норозиликка сабаб бўлиши катта эҳтимол. Чунки улар шахсга мутлақ эркинлик беришни афзал билишади. Бизда эса қонунлар ишлаб чиқилаётганда аҳлоқ нормалари ҳам инобатга олинади. 

Индонезлардаги толерантлик гомосекларга беэътибор муносабатга сабаб бўлди. Демак йиллар ўтиб биз айтиб ўтган 3 фоизлик кўрсаткич секин-аста ошиб бориши учун кичик бир шароит бор. Бир жинслиларни қўллаб-қувватлаётган мамлакатлар сони ошиб бораётгани, масалан, АҚШ штатлари босқичма-босқич бунга қўшилиб бораётганини оддий мисол сифатида келтириш ўринли. Бизда эса жамият ҳазм қила олмайдиган жараён ўз кетидан зўравонлик, кейинчалик бошқа жиноятларни етаклаб келиши мумкин. Табиат қовушишнинг бу кўринишини инкор этади. Табиат инкор этадиган ҳолатдан лаззат олувчиларнинг лаззати учун шароит яратилибгина қолмай, уларнинг фарзанд асраб олишларига ҳам кўмаклашаётган жамият бир қатор соҳалар бобида илгарилаб кетган бўлсада, маънавий томондан чириб бўлгандир. Шу ўринда унутмаслик керак, қонунларнинг қабул қилиниши аҳлоқ ёки дин масаласани ҳеч қачон биринчи ўринга олиб чиқмайди. 

Ҳар бир соҳада тажриба ўтказиб кўрадиган ривожланган мамлакатлар гомосекни касал сифатида эмас, тенгҳуқуқли фуқаро сифатида кўришни афзал билишдими, демак бунинг давоси йўқ. Улар каби кимсалар Луд қавми даврида ҳам, ундан олдин ва кейин бўлгани ҳам инкор этиб бўлмас ҳақиқат. Масала тагига олиб кетмасидан унга қарши қонуний йўл билан курашиш маънили иш. Зеро, катта эҳтимол билан гуноҳсиз бир шахсни одамлар кўз ўнгида аҳлоқсизга чиқариб қўйишдан ийманмаётган, қўрқмаётган кишиларнинг жазони ўзларидан деб билишлари чамамда ақлсизлик. 130 дан ортиқ миллат ва элат вакилларининг тинч-тотув ҳаёт кечираётгани, 10 дан зиёд конфессияга мансуб дин вакиллари ўртасидаги зиддиятнинг йўқ эканига асосий сабаб қонунларнинг ишлаб тургани, шундай эмасми? Бизда ҳаммасига кўз юмиб кетиш тарғиб қилинмайди. Одатларимиз умуман бошқача. Мана шу жиҳат билан индонезлардан яхшигина фарқ қиламиз. Ёт ғояларга, маънавиятга таҳдид қилиши мумкин бўлган ҳолатларга қарши бизда курашилинади. Меҳмондўст, очиқкўнгил, самимий бўлган индонез халқидан асосий фарқимиз ҳам мана шунда. 

Бесоқолбозда ўзимизга мос келадиган ҳолатни кўра олмадим. Уларга нисбатан бўлаётган ёввойиларча муносабатни ҳам ҳазм қила олмадим. Қонунлар ишлаб турган мамлакатда уларни бузадиган мезонларнинг бўлиши огоҳлик талаб этадиган ҳолатдир. Чунки жинсий яқинлик истаймизми йўқми — эҳтиёж. Эҳтиёжни қондириш учун бўлган ҳаракат эса яхши оқибатларга олиб келмаслиги мумкин. Айтмоқчи бўлганим, мавжуд ҳолатни нафақат жамият қоралайди, балки давлат ҳам унга шароит яратиб бермайди. Табиат инкор этадиган яқинлик истайдиган кишиларнинг бор эканини эса табиатнинг ўзи инкор эта олмайди. Ўшандай кишилар эҳтиёжларини қондириш учун имкон берадиган мамлакатларга чиқиб кетганликлари яхшироқмикан? Фалокатнинг ариши учун битта йўл-да бу ҳам...      

Комментариев нет:

Отправить комментарий