“Спорт” телерадиоканалида фаолият олиб борувчи шарҳловчилар етарлича танқид остига олинган. Бунда танқид қилаётган томон биринчи навбатда рус шарҳловчиларини мисол тариқасида келтириб ўтади. Солиштириш албатта яхши. Аммо бу нарса “Ласетти”ни “Тико” билан солиштириш каби бўлиб қолмаслиги керак.
Рус шарҳловчилари фаолиятида муҳаррир муҳим ўрин тутади. Умуман шарҳ жонли чиқиши, воқеалар эътибордан четда қолмаслиги, ахборотнинг тўлиқ ва аниқ бўлишида муҳаррир муҳим фигура ҳисобланади. Ўзбекистонлик спорт шарҳловчиларида эса бу омил йўқ ҳисоби. Муҳаррирликка ёндошув бизда Россия ёки бошқа хорижий мамлакат телевидениелариникидан фарқ қилади.
Ахбор Имомхўжаев, Роман Турпишев каби ўзбек спорти журналистикасига тамал тошини қўйган шарҳловчилар даврида ҳам муҳаррир тушунчасига катта эътибор қаратилган. Сўзларни тўғри талаффус қилишдан тортиб, шарҳловчи эътиборидан четда қолган вазиятларга қадар муҳаррир назоратида бўлган.
Муҳаррир овоз, пафос ёки ораторлик бобида шарҳловчидан устун бўлмайди. Бироқ у ҳар доим шарҳловчи томонидан йўл қўйилаётган хатоларни билиб, тузатиб туради. Шарҳловчи эътиборидан четда қолган вазиятлар, параллел давом этаётган спорт ўйинлари ҳақидаги ахборот, спортчи ёки ўйин борасида айни вақтда керак бўлиб қолган маълумотни излашда ҳам шарҳловчига яқиндан кўмак беради. Унда корректорлик қобиляти юқори бўлади.
Рус комментаторларининг бугунги муваффақиятида муҳаррирлар катта ўрин тутишини инкор қилиб бўлмайди. Муҳаррирлар Уткин ёки Черданцев каби машҳурлик чўққисига чиқа олишмасада, шарҳловчиларни тартибга солиб туришлари билан энг керакли шахс ҳисобланишади. “Спорт” телерадиоканалида эса муҳаррирлик тушунчаси рус телевидениесиникидан фарқ қилади.
“Спорт” телерадиоканалида Давлат Турдиалиев, Рихстилла Умаров, Ғанишер Раҳматуллаев, Мирзаҳаким Тўхтамирзаев каби ўндан ортиқ спорт турини бемалол шарҳлай оладиган ва бу спорт турлари ҳақида ўша рус комментаторларидан кам нарса билмайдиган тажрибали шарҳловчилар бор. Даврон Файзиев, Дилшод Тўхтабеков, Зохид Каримов сингари кейинги авлод вакилларида юқоридагилар каби тажриба бўлмасада (тажриба ва ахборот базаси йиллар давомида шаклланиб боради), ўзлари учун асосий спорт турини уларни танқид қилаётганлар ўйлагани каби ёмон билишмайди. Шарҳнинг айрим вақтларда жонли чиқмаслигида эса бир қатор омиллар бор. Улардан бири муҳаррирлар танқислиги муаммоси.
Сўнгги вақтларда спорт шарҳловчилари учун муҳаррир керак эмас дея топилгани ачинарли холат. Вахоланки шарҳловчи билан бирга шарҳга кириш, стадионлардаги жонли репортажлар давомида уларга кўмак бериши керак бўлган фигура бу муҳаррир эди. Гонорар тақсимлаш тизимидан муҳаррирлар тушиб қолгач эса, шундоқ ҳам ҳавас қилиб бўлмайдиган шароитда шарҳ олиб бориши керак бўлган шарҳловчининг вазифаси янада қийинлашиб кетди.
Масалан шарҳ давомида шарҳловчи бор диққат эътиборини монитор ёки стадионга қарата олмайди. Компьютер ёки шарҳ учун тўпланган маълумотлардан ахборот қидириш, ўйиндан ташқари холатда юз бераётган жараёнларни ҳам кузатиб бориш эндиликда шарҳловчининг ўзида қолган (баъзан интернет ўчиб қолиши ёки компьютер ишламай қолиши ҳам мумкин). Бир вақтнинг ўзида стадиондаги воқеани кузатиб бориш ва бунинг баробарида қолган ишларга ҳам улгуриш осон иш эмас. Буни тўғридан-тўғри эфирда қандайдир жараённи шарҳлаб кўрганларгина тушуниши мумкин.
Айни вақтда “Спорт” телерадиоканали барча репортажларни воқеа жойидан туриб ёритиш имкониятига эга эмас. Масалан хорижда бўлаётган спорт мусобақаларининг 99 фоизи телевидениенинг ўзидан туриб шарҳланади. Хаттоки шу холатда ҳам шарҳловчи муҳаррир ёрдамига мухтож. Бироқ гонорар тизимидан бу нарса ҳам олиб ташланди.
Муҳаррир шунингдек эфир пультида, КТС (кўчма телевизион станция)да ҳам бўлиши фойдадан ҳоли бўлмайди. Бу биринчи навбатда экранда кўриниш бераётган титрлар тўғрилиги ва аниқлиги учун хизмат қилса, иккинчи томондан спортни яхши тушунмайдиган режиссёрлар (айниқса бизнинг шароитда) учун ҳам фойдадан ҳоли бўлмайди. Стадионнинг бир бурчагида ўтирган машҳур шахсларни кўра билиш, айнан қайси инсоннинг руҳий кечинмаларини умумий планда кўрсатиб бериш ва бошқа бир қатор масалаларни ҳал қилишда ҳам муҳаррирнинг режиссёрдан устун томонлари талайгина.
Юқорида айтганимдек, муҳаррир кўриниши, овози ёки ораторлик қобилятига эга бўлмагани сабабли, шарҳловчи ёки диктор вазифасини уддалай олмаслиги мумкин. Аммо шарҳловчини шарҳловчи, дикторни диктор қиладиган киши бу муҳаррирдир. Муҳаррир матнни сухандон каби ўқиб бера олмагани каби, сухандон ҳам матнни муҳаррир каби тайёрлай олмайди.
Шарҳловчининг шарҳга тайёргарлик кўрмасдан шарҳга киришиши эса биринчи навбатда ўзига, кейинги ўринда аудиторияга нисбатан хурматсизликдир.
Рус шарҳловчилари фаолиятида муҳаррир муҳим ўрин тутади. Умуман шарҳ жонли чиқиши, воқеалар эътибордан четда қолмаслиги, ахборотнинг тўлиқ ва аниқ бўлишида муҳаррир муҳим фигура ҳисобланади. Ўзбекистонлик спорт шарҳловчиларида эса бу омил йўқ ҳисоби. Муҳаррирликка ёндошув бизда Россия ёки бошқа хорижий мамлакат телевидениелариникидан фарқ қилади.
Ахбор Имомхўжаев, Роман Турпишев каби ўзбек спорти журналистикасига тамал тошини қўйган шарҳловчилар даврида ҳам муҳаррир тушунчасига катта эътибор қаратилган. Сўзларни тўғри талаффус қилишдан тортиб, шарҳловчи эътиборидан четда қолган вазиятларга қадар муҳаррир назоратида бўлган.
Муҳаррир овоз, пафос ёки ораторлик бобида шарҳловчидан устун бўлмайди. Бироқ у ҳар доим шарҳловчи томонидан йўл қўйилаётган хатоларни билиб, тузатиб туради. Шарҳловчи эътиборидан четда қолган вазиятлар, параллел давом этаётган спорт ўйинлари ҳақидаги ахборот, спортчи ёки ўйин борасида айни вақтда керак бўлиб қолган маълумотни излашда ҳам шарҳловчига яқиндан кўмак беради. Унда корректорлик қобиляти юқори бўлади.
Рус комментаторларининг бугунги муваффақиятида муҳаррирлар катта ўрин тутишини инкор қилиб бўлмайди. Муҳаррирлар Уткин ёки Черданцев каби машҳурлик чўққисига чиқа олишмасада, шарҳловчиларни тартибга солиб туришлари билан энг керакли шахс ҳисобланишади. “Спорт” телерадиоканалида эса муҳаррирлик тушунчаси рус телевидениесиникидан фарқ қилади.
“Спорт” телерадиоканалида Давлат Турдиалиев, Рихстилла Умаров, Ғанишер Раҳматуллаев, Мирзаҳаким Тўхтамирзаев каби ўндан ортиқ спорт турини бемалол шарҳлай оладиган ва бу спорт турлари ҳақида ўша рус комментаторларидан кам нарса билмайдиган тажрибали шарҳловчилар бор. Даврон Файзиев, Дилшод Тўхтабеков, Зохид Каримов сингари кейинги авлод вакилларида юқоридагилар каби тажриба бўлмасада (тажриба ва ахборот базаси йиллар давомида шаклланиб боради), ўзлари учун асосий спорт турини уларни танқид қилаётганлар ўйлагани каби ёмон билишмайди. Шарҳнинг айрим вақтларда жонли чиқмаслигида эса бир қатор омиллар бор. Улардан бири муҳаррирлар танқислиги муаммоси.
Сўнгги вақтларда спорт шарҳловчилари учун муҳаррир керак эмас дея топилгани ачинарли холат. Вахоланки шарҳловчи билан бирга шарҳга кириш, стадионлардаги жонли репортажлар давомида уларга кўмак бериши керак бўлган фигура бу муҳаррир эди. Гонорар тақсимлаш тизимидан муҳаррирлар тушиб қолгач эса, шундоқ ҳам ҳавас қилиб бўлмайдиган шароитда шарҳ олиб бориши керак бўлган шарҳловчининг вазифаси янада қийинлашиб кетди.
Масалан шарҳ давомида шарҳловчи бор диққат эътиборини монитор ёки стадионга қарата олмайди. Компьютер ёки шарҳ учун тўпланган маълумотлардан ахборот қидириш, ўйиндан ташқари холатда юз бераётган жараёнларни ҳам кузатиб бориш эндиликда шарҳловчининг ўзида қолган (баъзан интернет ўчиб қолиши ёки компьютер ишламай қолиши ҳам мумкин). Бир вақтнинг ўзида стадиондаги воқеани кузатиб бориш ва бунинг баробарида қолган ишларга ҳам улгуриш осон иш эмас. Буни тўғридан-тўғри эфирда қандайдир жараённи шарҳлаб кўрганларгина тушуниши мумкин.
Айни вақтда “Спорт” телерадиоканали барча репортажларни воқеа жойидан туриб ёритиш имкониятига эга эмас. Масалан хорижда бўлаётган спорт мусобақаларининг 99 фоизи телевидениенинг ўзидан туриб шарҳланади. Хаттоки шу холатда ҳам шарҳловчи муҳаррир ёрдамига мухтож. Бироқ гонорар тизимидан бу нарса ҳам олиб ташланди.
Муҳаррир шунингдек эфир пультида, КТС (кўчма телевизион станция)да ҳам бўлиши фойдадан ҳоли бўлмайди. Бу биринчи навбатда экранда кўриниш бераётган титрлар тўғрилиги ва аниқлиги учун хизмат қилса, иккинчи томондан спортни яхши тушунмайдиган режиссёрлар (айниқса бизнинг шароитда) учун ҳам фойдадан ҳоли бўлмайди. Стадионнинг бир бурчагида ўтирган машҳур шахсларни кўра билиш, айнан қайси инсоннинг руҳий кечинмаларини умумий планда кўрсатиб бериш ва бошқа бир қатор масалаларни ҳал қилишда ҳам муҳаррирнинг режиссёрдан устун томонлари талайгина.
Юқорида айтганимдек, муҳаррир кўриниши, овози ёки ораторлик қобилятига эга бўлмагани сабабли, шарҳловчи ёки диктор вазифасини уддалай олмаслиги мумкин. Аммо шарҳловчини шарҳловчи, дикторни диктор қиладиган киши бу муҳаррирдир. Муҳаррир матнни сухандон каби ўқиб бера олмагани каби, сухандон ҳам матнни муҳаррир каби тайёрлай олмайди.
Шарҳловчининг шарҳга тайёргарлик кўрмасдан шарҳга киришиши эса биринчи навбатда ўзига, кейинги ўринда аудиторияга нисбатан хурматсизликдир.
Комментариев нет:
Отправить комментарий