Битирув оқшоми ҳақида

Сўнгги қўнғироқ ва ундаги кечинмалар ҳақида ортиқча ёзишни истамайман. Бир неча йиллар бирга таҳсил олган йилларингни ортда қолдириб кетиш қисматинг. Сенга қоладигани фақатгина ширин хотиралар.

Мактабни тамомлагач, сўнгги қўнғироқдан кейинги оқшомга бориш насиб қилмаганди. Орқа партадаги қизга дарс қилиш имконини бермаган бўлсамда, аслида уни жуда яхши кўрганимни айтолмаганман. Мен билан энг кўп муштлашган синфдошимни оқшом куни бағримга босиб, барчаси учун кечирим сўрай олмаганман. Ўз хонасига чақириб, менга энг кўп дашном берган ўқитувчим аслида мени яхши кўришини билардим. Оқшом куни буни расман тан олишини хоҳлагандим, унинг иқрорномаси менга армон бўлиб қолган. 

Эслаш учун воқеалар кўп. Шунчаки ҳозир бу ҳақда эмас. Тонгги лентада Ўзбекистондаги мактаб ва коллеж битирувчиларига битирув кечаларини ресторан, қаҳвахона ва уйларда нишонлаш қатъий таъқиқланиши ҳақида хабар ўқиб қолдим. Бунинг ҳақиқатга қанчалик яқин ёки йўқ эканини текшириб кўрмадим. Истамадим. 

Мен таъқиқларни ёмон кўраман. Ниятинг яхши бўлса, қонун ва аҳлоқ нормаларидан четга чиқмаган ҳолда бир иш қилмоқ истасанг-у, бунга таъқиқ қўйилган бўлса, ҳазм қила олмайман. Битирув оқшоми йилда битта бўладиган унутилмас байрамлардан бири. Инсон мактабни фақатгина бир марта тамомлайди. Коллежни ҳам, университетни ҳам. У фақатгина бир марта хайрлашув кечасида иштирок этиш ҳуқуқига эга бўлиши керак.

Ҳаммаси эҳтиёт, хавфсизлик нуқтайи назаридан эканини биламан. Яна шуни биламанки, муаммодан қочиш эмас, уни ечишга ҳаракат қилиш ақллироқ иш. Хайрлашув кечасини умуман йўқ қилиб юборгандан кўра, унинг ҳар бирига бўлган масъулият ҳамда эътибор учун ҳаракат қилиниши мумкин. Ҳар бир қаҳвахона ёки ресторанга, ҳар бир мавзега тинчлик посбонлари ажратиш мумкин эканига ишонгим келади. Сиреналарини овозсиз ёқиб, кечалари шаҳарни айланиб юрган милиция машиналарини кўрсам, ўзимни хавфсиз бир муҳитда ҳис қиламан. Шуни таъминлаб бераётган кишилар битирув кечалари бўлиб ўтадиган битта ойни хавфсизлик ойлиги дея эълон қилиб, унда тинчликни таъминлай олишларига ишонаман.

Яна биласизми нима, синфимиз ота-оналари ичида жуда фаоллари бор эди. Ҳаммамизнинг исмимизга қадар биладиган етакчилар. Ўқитувчилар ва уларнинг иштирокисиз битирув кечалари ўтказмаслик ҳам мумкин. Ҳар холда умуман бўлмаганидан кўра яхшироқ. Агар гап шунчаки ортиқча ҳаражат-у, кимўзарга ҳаракатнинг олдини олиш бўлса, менимча фойдалироқ ишлар билан шуғулланиш ҳам мумкин. Жамият ўз муаммоларини секин-аста ҳал қилиб бораверади. 

Битирув кечасида мени яхши кўрган қиз ўзининг энг чиройли кўйлагини кийиб келган экан. Мен буни анча кейин, маюс кўзлари билан тушган расмини кўраётганимда билганман. Ҳар холда энг яқин дугонаси шундай деганди. Ҳозир унинг бир неча фарзандлари бўлса керак, буниси муҳим эмас. Муҳими мен энг яхши кунни ўтказиб юборганимда. Мен синфдош сўзини ўзим учун муқаддас деб биламан. Шунчаки айтдим, қўйдим..

Сергей Лушан ҳақида

Сергей Лушанни мураббий сифатида бир неча йилдан буён биламан. Футболчилик фаолиятини якунлаганидан кейин “Бунёдкор” академиясида унга 1996 йилда туғилган футболчиларни ишониб топширишди. Болалар футболига ҳафтада бир марта вақт ажратадиган киши сифатида айтишим керакки, “Бунёдкор”нинг айнан шу йилда туғилган футболчилардан ташкил топган жамоаси нисбатан кучсиз эди. Асосий рақиб “Пахтакор” олти жамоанинг бештаси билан жиддий рақобат олиб борса, “Бунёдкор-96” шаҳарнинг ўртамиёна клублари билан ҳам тузукроқ натижа қайд эта олмасди. Лушаннинг ташрифи болаларни буткул ўзгартириб юборди. Иванович ўша йилнинг ўзидаёқ “Пахтакор”га рақобатчи жамоа тузди. Кейинги йил эса чемпионликни қўлга киритди.

“Бунёдкор-96” Достон Ҳамдамов, Акром Комилов, Рустам Ашурматов каби футболчиларни етиштириб берди. Ўзбекистон ўсмирлар терма жамоасининг Осиё чемпиони бўлишида ҳам Лушан тарбиялаган йигитларнинг ҳиссаси катта эди. Рағбат ўзини узоқ куттирмади ҳамда мураббий “Бунёдкор” футбол академияси директори этиб тайинланди. Шу билан биргаликда жамоанинг 1-лигада тўп сурадиган  жамоасини ҳам бошқариб борарди. 

“1-лига шарҳи” кўрсатуви муаллифи сифатида қуйи лига ўйинларини кузатиб келардим. Ўзидан бир неча ёш катта футболчилар билан тенгма-тенг ўйнашга интилаётган йигитларни кўриб, Лушанга бўлган хурматим ошиб борди. Тўғри, “Бунёдкор-2” асосий саккиз жамоа орасига кира олмади. Жамоа олдига бундай вазифа қўйилмаганди ҳам. Асосий таркибга муносиб футболчиларни тайёрлаб бериш миссияси билан ишлаган Лушан бугун уларнинг айримларидан ўзи фойдаланиб келмоқда. Демак, меҳнатлари беиз кетмаганди.

Ёдингизда бўлса, Сергей Ивановични Ўзбекистон ёшлар терма жамоасига ҳам жалб қилишди. Фикримча 1995 йилда туғилган ва ундан 1-2 ёш кичик футболчиларни жуда яхши биладиган икки мутахассисдан бири Александр Мочинов бўлса, иккинчиси Сергей Лушан эди. Кўп ўтмай “Бунёдкор”нинг асосий жамоасидан таклиф олган Лушан имкониятни йўққа чиқаришни истамай, Ўзбекистон ёшлар терма жамоасидан воз кечишга қарор қилди.

Агар мутахассис ёшлар билан ишлашда давом этганида, тузукроқ натижа қайд эта олишига ишонардим. Алексей Евстафеев умуман эплай олмаган футболчиларни айнан Лушан эпақайга келтириб қўйганди. Равшан Ҳайдаров Ўзбекистон ёшлар терма жамоасини қабул қилиб олаётганида Лушандан фарқли ўлароқ бу йигитлар ҳақида ҳеч қандай ахборотга эга эмасди. Ишни бир амаллаб бошлаб олган Ҳайдаров, бу ёшда кўзга кўриниб қолган футболчилар билан жаҳон чемпионатига йўлланма олди. Аммо унутмаслик керакки, ёшларимиз ярим финалда КХДР терма жамоасидан 0:5 ҳисобида енгилишди. Равшан Ҳайдаровнинг маҳоратига шубҳа қилмаган ҳолда айтишим керакки, Лушан асос соладиган жамоа уникидан пишиқроқ бўлиши катта эҳтимол эди.

Шу йил Ҳайдаров ўз жамоаси билан ёшлар ўртасидаги жаҳон чемпионатида иштирок этади. Унинг ўрнида Лушан бўлиши, кичик мундиалга қадар бўлган йўл ҳамда ундаги иштирок эвазига тажриба тўплаши, шундан кейингина бемалол катта футболга кириб келиши мумкин эди. Мураббийнинг “Бунёдкор”даги фаолияти ҳақида яқиндан билиб шунга амин бўлдимки, Иванович бирозгина шошилди.

Болалар, ўсмирлар, ёшлар ҳамда катталар футболи бир-биридан тубдан фарқ қилади. 1996 йил футболчиларни бошқариш миллий терма жамоа аъзолари тўп сурадиган мамлакатнинг байроқдор клубини бошқаришдан ер билан осмонча бошқача. Мана шу фарқ чамамда Лушан ҳозир қайд этаётган натижаларга ўзининг таъсирини кўрсатди. Бизнинг бугунги шароитда футболчилар мураббий ҳимоясига муҳтож. Катта футболда тўп сураётган ва ўз қарашларига аллқачон эга бўлиб улгурган ўйинчилар икки жиҳат: кафолатланган моддий ҳолат ҳамда ўз келажакларига бўлган ишонч ҳиссини туйишни исташади. Бу холат жамоа муваффақиятининг калити. 

Лушан ўз принципларини жорий қилишни зудлик билан бошлади. 2014 йилнинг ярмига келиб таркибда каттагина ўзгаришларни бошлаб юборди. Бу ҳолат сабабли “Бунёдкор” мавсумни ўз тарихидаги энг паст кўрсаткич билан якунлади. Ярим йилнинг ўзида Лушандан натижа талаб қилиб бўлмасди. Ўтган йилги ўзгартиришлар келаси чемпионат учун замин яратиш дея тушунилди. Бу мавсумга келиб эса натижада катта ўзгариш кўринмади. Ваҳоланки Лушан йил бошида ўзи хоҳлаган футболчилар билан таркиб тузиш имконига эга бўлганди.

Футболда ғалабалар билан мағлубиятлар ёнма-ён юради. “Ал-Жазира”га қарши мавсумнинг биринчи ўйинида футболчиларнинг кайфияти ёмон эмасди. Кейинги ўйинлардан кейин эса жамоадаги муҳит бузилиб борди. Шунчаки кўнгилсиз натижалардан кейин мураббий ҳамда футболчилар ўртасида келишмовчиликлар пайдо бўла бошлади. Бир қатор футболчиларни етиштириб бергани, фақатгина максимал натижани талаб қилиши, жамоаси зафар қучган беллашувларда ҳам ўйиндан кўнгли тўлмаслиги ва қатъиятли экани важидан Лушан таҳсинга лойиқ. Ўз фикр ва қарашларига эга, иккита гапни эплаб гапира оладиган мураббийлар бизнинг футболга жуда зарур. Аммо ҳамма нарса ўз вақт-соати билан бўлгани яхши. Мочинов, Лушан каби ёш ҳамда потенциали бор мутахассислар замонавий футболни тузукроқ тушунмайдиган кишилар касрига ўз номларига доғ тушириб юрганликлари ачинарли. 

“Тоға”

Бобур Йўлдошев рол ижро этган фильмларга беэътибор бўла олмайман. Ўша фильмда Раъно Шодиева ҳам кўриниш берса қизиқиш икки ҳисса ошиши турган гап. Кеча иш билан кўчага чиқишга шошилаётганим бир пайтда телевизорга кўзим тушиб қолди. “МЮ5”да мана шу икки актёр ижросидаги фильм берилаётганди. 

Шошаётган киши экранга қараб камида 10 дақиқа туриб қолдим. Давомини томоша қилишга бўлган қизиқиш кучли бўлсада, бу кинони бўш вақтимда бошидан кўрганим маъқул деган қарорга келдим. Биласизми, эл ардоғидаги актёрлар рол ижро этган фильмларимиз кўп. Аммо фақатгина сара ижрочиларни саралаб олиш ҳали яхши иш дегани эмас. Сценарий талабга жавоб бермаса, ўша кино зар қоғозга ўралган чиқиндидан фарқ қилмай қолиши ҳам мумкин. Фақатгина бир марталик эрмакдан бошқасига ярамаётган кинолар кўплиги куннинг асосий муаммоси. 

Бугун нонуштага ўтиришим билан шу кинони қайта намойиш қилишди. Кайфиятим кўтарилди. Телевизор овозини баландлатганим қолганларнинг ҳам эътиборини тортди. Оилавий “Тоға” фильмини кўра бошладик. Олдинга ўтиб шуни айтишим керакки, картинани томоша қила туриб, иккита кино ёдимга тушди. Биринчиси Баҳриддин Айназаровнинг “Ўйин”и бўлса, иккинчиси  режиссёр Юсуф Розиқовнинг “Дилхирож” кинокартинаси. 

“Ўйин”да Улуғбек Қодиров бош ролни ижро этган бўлса, унинг тоғаси ролида Тўхтамурод Азизов кўриниш берган. Қиморбоз ролини эса Фотиҳ Жалолов маҳорат билан ўйнаган. Тоға ўз жиянига сўл йўлнинг оқибати қандай эканини жуда усталик билан кўрсатиб қўйиши фильмнинг умумий мантиғи. Менимча, сиз уни эслай олдингиз. “Дилхирож”ни эса анча олдин кўрганман. Марҳум Алишер Хамроев ҳамда қўшиқчи Севинч Мўминова иштирокидаги фильм. Тўти Юсупова момо ролида кўриниш беради ва бутун бир воқеани жуда чиройли ҳикоя қилади.

Бугун мен кўрган “Тоға” фильмида асосий ролни Бобур Йўлдошев ижро этган. Унга хамроҳлик қиладиган ёш актёрнинг исм-шарифини чалғиганим сабабли эслаб қола олмадим. Таҳминан 7-10 ёшлар атрофида бўлса керак ёши, ролини қойилмақом қилиб ижро эта олган. Фильмларга ёш ижрочилар танланаётганда таниш-билишчиликка йўл қўйилишини ҳеч қачон ҳазм қила олмаганман. “Тоға” кинофильмида бундай эмасди деган хулосага келишим учун етарлича асосларим бор. Адашган бўлсам ҳам фикримдан қайтмайман, болакай ролини жуда яхши ижро этган.

Фильм воқеалари ана шу бола тилидан ҳикоя қилинади. Биринчи навбатда сценарий савияли бўлса, иккинчи томондан унга актёрлар жуда усталик билан танлаб олинган. Нигора Каримбоева, Феруза Собитова каби актрисаларимиз ҳам ўзларига юклатилган вазифани қойилмақом қилиб уддалашган. Режиссёрлик иши ҳам таҳсинга лойиқ. “Дилхирож”ни эслаганимнинг сабаби шундаки, воқеалар ўрганиб қолганимиз каби пойтахтда эмас, бошқа шаҳарда суратга олинган. Бухоро, Хорвазм ёки Хивани эслатиб юборди, аниқ билмайман. Яна бир томони, ўтмиш кимдир томонидан ҳикоя қилинади. Унда миллий анъаналар ва удумларга усталик билан эътибор берилган бўлиб, бу ҳолат томошабиннинг ғашини келтирмайди. Аксинча, ўзимизга тегишли бўлган одат ва анъаналарга нисбатан хурмат туйғусини пайдо қилади. Шунингдек, дубляж жараёнида актёрлар овозига фон сифатида ажойиб мусиқалар танлаб олинган. Бу ҳам қайсидир маънода “Тоға” фильмига ўзгача файз берган. Фильм якунида унда рол ижро этганларнинг барчаси битта мусиқа остида ва битта планда рақс тушишлари ҳамда бу холат бош қаҳрамоннинг қандайдир лаҳзалар ичида кечираётган кечинмалари сифатида кўрсатиб ўтилиши, менда илиқ таассурот қолдирди, режиссёрга бўлган хурматни оширди. 

Ғарб киноларини томоша қилаётганимизда, унда асосий эътибор режиссёр ҳамда сценарий муаллифига қаратилади. Ундан кейингина асосий қаҳрамонлар ролини ижро этган кишиларга урғу берилади. “Тоға” фильм сўнггида унинг режиссёри алоҳида кўрсатиб ўтилишига негадир ишондим. Менимча иш шунга муносиб эди. Аммо режиссёр исми-шарифи умумий рўйхатнинг қоқ ўртасида кетди – Музаффар Шодиев. Суриштирсам, фильм Рашид Маликовга тегишли деб ҳам айтишди. Ишланганига хатто икки йилча ҳам бўлибди. Вақтида кўрмаганим алам ҳам қилди. Муҳими асар ўз ишининг усталари томонидан суратга олингани ва кеч бўлсада уни томоша қилганим. 

Бевосита фильмдаги воқеаларга тўхталиб ўтсам, ёзги таътилни Тошкентдан ташқарида, аниқроғи тоғасининг уйида ўтказиш учун келган болакай қисқа вақт ичида бир қатор воқеаларнинг гувоҳига айланади ва уларнинг ҳар биридан ўз келажаги учун катта сабоқ олаверади. Қўчқор ва хўроз уруштириш, қарта билан қимор, ошиқ ташлаш каби ўйинлар, улардаги ғирромликлар, ҳалоллик ва ҳаром йўл ўртасидаги чизгилар нозик дид билан кўрсатилган. Қувончли кунларингда атрофингда гирдикапалак бўлган инсонларнинг, бошингга кулфат тушганида сендан узоқлашиб кетишлари ўткир сатира билан суратга олинган. Йўқ жойдан пул топадиган даллолар-у, мағлубиятни ҳеч қачон ҳазм қила олмайдиган ва сени ҳар доим жарлик сари яқинлаштирадиган қиморбозлар образи ишонарли талқин қилинган. Эр-хотин ўртасидаги севги, садоқат ҳамда вақти-вақти билан бу туйғуларга қарши кучнинг туғён уриб туриши ортиқча бўёқларсиз, бўрттиришларсиз очиб берилган. Бир сўз билан айтганда кўришга арзигулик фильм. 

Яхши фильмлар вақт ўтсада “ўлиб” қолмайди. Сўнгги йилларда мен томоша қилган ўзбекча кинолар орасида “Тоға” ўзгача ўрин тутадиган бўлди. Танқидчиларимиз унинг ҳам қатор камчиликларини топиб беришлари мумкин. Аммо бугун ишланаётган қолган фильмлар билан солиштирганда мен ҳикоя қилган фильм ўртасида ер билан осмонча фарқ бор. Сийиқаси чиққан ва кези келганда умуман ўхшамайдиган жаргон иборалар-у, еган-емаган приколлари билан бачканалаштирадиган киноларни суратга олаётган “режиссёрлар”имиз ҳам “Тоға”ни томоша қилиб, унга ўзлари баҳо беришсин. 

Тоға ҳаётнинг аччиқ ва чучугига бардошли бўлиш кераклигини жиянига ўз ҳаёт йўли билан тушунтириб боради. Унинг сўнгги хулосаси жуда ажойиб: “Сен яхшиси шахматни ўрган. Унда ғирром қилиб бўлмас экан”. Сизга ҳам тавсия қиламан.      

“Локомотив”нинг уй учрашувлари нега жонли кўрсатилмайди?

Тошкентнинг “Локомотив” клуби миллий чемпионат доирасида уй учрашувларини ўтказса, “Спорт” телеканали уни тўғридан-тўғри трансляция қилмайди. Бу эса футбол мухлисларининг эътирозларига сабаб бўлиб келади. 

Аслини олганда “Локомотив” стадионидан тўғридан-тўғри трансляция қилишнинг имконияти бор. Сизга яхши маълумки, “темирйўлчилар”нинг Осиё чемпионлар лигаси доирасидаги ўйинлари жонли эфирда намойиш қилинди. Ўз навбатида футбол мухлислари ҳам айнан мана шу ҳолатни сабаб сифатида кўрсатиб, “Спорт” телеканалини миллий чемпионат ўйинларига бўлган эътиборсизликда айблаб келишади.

Олдиндан шуни айтиш керакки, чемпионлар лигаси ўйинлари ҳамда ички чемпионат беллашувлари трансляция бир-биридан фарқ қилади. Қитъанинг клублар ўртасидаги энг нуфузли мусобақаси телетранслцияси ҳуқуқини WSG (World sport group) сотиб олган. Шундан келиб чиққан ҳолда, мазкур компания чемпионлар лигасида Ўзбекистон шарафини ҳимоя қилаётган клублар иштирокидаги ўйинларнинг барчасини спутникка, спутник орқали бутун дунёга узатиб келади. “Спорт” телеканали “Локомотив” иштирокидаги чемпионлар лигаси ўйинларини айнан спутник орқали футбол мухлисларига тақдим этиб келмоқда. 

Бунда бир жиҳатга эътибор қаратиш керак. Спутникдан фойдаланиш кичик суммани ташкил қилмайди. МТРК WSGни ўз техникаси билан таъминлаш эвазига ўзаро келишувга эришган. Шундан келиб чиқиб айтганда, трансляцияни Ўзбекистон телевидениеси уюштиради. WSG эса спутник билан боғлиқ келишув ва унинг ҳаражатларини ўзи амалга оширади. Биздаги техника ҳам трансляция вақтида шу компания манфаатлари учун ишлайди. “Локомотив” иштирокидаги ўйин гарчи Тошкент шаҳрида кечаётган бўлсада, агар трансляция спутникка узатилмаса, телевидениеда уни қабул қилиш имконияти йўқ. WSG аралашувисиз амалга ошириладиган олий лига ўйинлари транслциясини мана шу йўл билан узатишга “Спорт”нинг маблағи етмайди. 

Мавзуни яхшироқ тушунишингиз учун “Пахтакор” ҳамда “Бунёдкор” клублари иштирокидаги ўйинлар трансляциясига ҳам тўхталиб ўтишга ҳаракат қиламан. Ундан олдин эса трансляциянинг уч хил шакли борлигини билиб олиш керак бўлади:

1. Оптик толали кабель ёрдамида.
2. Релейка ёрдамида.
3. Спутник ёрдамида.

Буни қарангки, Тошкент шаҳри клублари иштирокидаги ўйинлар трансляциясида ҳар учала усулдан ҳам фойдаланилади. “Пахтакор” стадиони телевидениега жуда яқин жойлашгани сабабли юмуш анчагина камаяди. Стадионнинг энг баланд нуқтасига КТСга тегишли бўлган релейка ўрнатилса – масала ҳал. Релейка сигнални МТРК ҳудудида жойлашган телеминорага тўғридан-тўғри узатади ҳамда телемарказ сигнални қабул қилиб олиб, уни бутун республикага тарқатади. Худди шу усулни “Локомотив” стадионидаги ўйин вақтида ҳам амалга ошириш мумкин. Бунинг учун стадион чеккасида релейка ўрнатиш мумкин бўлган алоҳида башня қуриш керак бўлади. Яна ҳам аниқроқ қилиб айтганда, МТРК телеминораси ҳамда релейка ўртасида сигнални тўсиб қўйиши мумкин бўлган объект бўлмаслиги керак (дарахт, минора, бино ва ҳоказо). “Локомотив” стадиони шундай ҳудудда жойлашганки, у ерга баланд башня қуриш мумкин эмас. Шундай экан, ўз-ўзидан бу йўл четга чиқади.

Оптик толали кабель ёрдамида трансляцияни амалга ошириш жуда мақбул вариант. “Бунёдкор” иштирокидаги ўйинлар мана шу усулда кўрсатилади. Тошкент шаҳри АТСларига тегишли бўлган рақамлар еттиталик кўриниш олган йилларданоқ бутун шаҳар бўйлаб оптик толали кабеллар ўтказиш бошланган. Бугунга келиб, шаҳарнинг барча қисмидан бу кабеллар ўтган. “Бунёдкор” стадионидан ўтган оптик толалари кабеллар ёрдамида сигнал энг яқин АТСга узатилади. АТС орқали эса телемарказ сигнални ҳеч бир қийинчиликсиз қабул қилиб олади. Аслини олганда “Бунёдкор” стадионидаги энг баланд нуқтага релейка ўрнатиш орқали ҳам бу мушкулотни ҳал қилиш мумкин. Аммо стадион ҳамда МТРК телеминораси ўртасида бир қатор тўсиқлар мавжуд. Иккинчи томондан эса, оптик толали кабеллар тортиб чиқилган “Бунёдкор” стадионида релейка учун башня бунёд этилмаган. “Стадион”нинг устки қисмига чиқиб боришнинг имконияти йўқ. 

Ўз-ўзидан савол туғилади: “Локомотив” стадионидан оптик толали кабеллар ўтмаганми? Агар жавобимиз йўқ бўлганида, мазкур клубнинг уй учрашувлари жонли кўрсатилмаётганига асосий сабабчилар стадионни бунёд этганлар бўлиб чиқишарди. Бугунга келиб замонавий спорт ареналари қуришнинг асосий талабларидан бири, ОАВ учун барча шароитларни яратиш. “Локомотив” стадиони қурилишида ҳам бу ҳолат инобатга олинган ҳамда оптик толалари кабеллар ўтказилган. Аммо масала фақатгина бу билан ҳал бўлиб қолмайди. Кабел бўлгани билан, сигнални узатиш учун ҳар икки объектни боғлаши керак бўлган икки техника бор: энкодер ва декодер. Бир киши бемалол кўтариб юрадиган шу кичик техника ҳам жуда қиммат туради. Уларсиз трансляцияни амалга оширишнинг иложи йўқ.

“Бунёдкор” стадионининг очилиши арафасида ҳам шунга ўхшаш муаммо чиқиб келганди. Ҳукумат эътиборида турган тадбирнинг тўғридан-тўғри эфирга узатилмаслигини тасаввур қилиш қийин. “Шарқ тароналари”дан тортиб, қайсидир вилоят мезбонлик қилаётган универсиада, баркамол авлод каби мусобақалар ҳам жонли эфирда намойиш этилганида, Тошкентдаги катта байрам рўйхатдан тушиб қолиши мумкин эмас. Релейка ўрнатиш учун башня йўқ. Оптик толали кабеллар тортилгани билан, энкодер ва декодер масаласи бор. “Бунёдкор” стадиони бу муаммони зудлик билан ҳал қилиб, катта маблағ эвазига шу икки қурилмани ҳарид қилган ва улардан ҳозирга қадар фойдаланиб келинади.

“Локомотив” стадионида эса на башня бор ва на шу икки қурилма. Ўз-ўзидан “Спорт” телеканали ҳам ўйинларни жонли кўрсата олмайди. Учинчи йўл – спутникка чиқиш эса ҳозирча бизга эмас. Ўз спутнигимиз йўқлиги асосий сабаб бўлса, ўзгалар спутникидан бир неча соатга фойдаланиш жуда катта нарх туради. Шу боисдан ҳам ўйинлар ёзиб олинган ҳолда намойиш этилади.

Маълумот ўрнида айтиш керакки, кунлар исиб боравергани сайин “Локомотив” уй учрашувларини ўтказишни ТТМИ (Тошкент темирйўл муҳандислари институти)га кўчиради. Иссиқ об-ҳаво шароитида ўйин вақтини 16:00 га тайин қилиш на мухлисларга ва ну футболчиларга тўғри келади. Кечроқ соатлар эса хавфсизлик нуқтайи назаридан мумкин эмас. Айни пайтда “Локомотив” клуби трансляциялар масаласига жиддий эътибор қаратиб, телевидение учун шароитлар яратиш ишлари билан банд. Бу стадиондаги асосий муаммолардан бири шундаки, башня тепасига мобил алоқа операторларидан бирининг релейкаси ўрнатилган. Унинг олдида КТС релейкасининг бўлиши, трансляция сифатини бузиши мумкин. Айни пайтда бу муаммонинг ечими топилган. Шунингдек, трансляция сифати яхшироқ бўлиши учун, асосий ва қўшимча камераларни ўрнатиш мумкин бўлган майдончалар ҳам барпо этилмоқда.

Айтмоқчи бўлганим шундан иборатки, “Спорт” телеканалининг “Локомотив” иштирокидаги ўйинларни жонли трансляция қила олмаётганига сабаб миллий чемпионат ўйинларига бўлган эътиборсизлик эмас. Вақти келиб стадион энкодер ва декодерни сотиб олишга барибир мажбур бўлади. Чемпионлар лигаси доирасидаги ўйинларни спутник орқали узатиш аслида қалтис иш. Бунда об-ҳаво ҳам муҳим ўрин тутадики, булутли ҳаво ёки ёғингарчилик авж олган пайтларда спутникдан келаётган сигналда муаммолар кузатилиши мумкин. Кузатилган ҳолатлар ҳам бўлиб ўтди. 

Энди сиз муаммо нимада эканини ва уни қандай ҳал қилиш мумкинлигини биласиз.